هشتم ربيع الاول؛
شهادت امام حسن عسکري (ع) و آغاز امامت حضرت مهدي (عج)
روز هشتم ربيع الاول مصادف است با روز شهادت امام حسن عسکري(ع) و آغاز امامت حضرت مهدي(عج).
زندگينامه امام حسن عسکري(ع)
مي‌توان گفت زندگي و شخصيت امام حسن عسکري (ع) همچون معصومين ديگر، بدليل بي‌توجهي بسياري از پيروانشان هنوز هم آنچنان که بايد و شايد در ميان عامه مردم شناخته شده نيست و شايد بتوان اين نکته را در مورد شناخت امام زمان(عج) نيز گفت؛ اميدواريم که با شناخت صحيح حضرت ولي عصر (عج)، راه مطلوب و مورد نظر ايشان و ديگر معصومين (ع) را بپيماييم.
به گزارش خبرنگار دين و معارف اسلامي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، امام حسن عسکري(ع) با توجه به خفقان جامعه و ظلم حاکمان زمانه‌شان بيشتر عمرشريف خود را در زندان بسر بردند اما اين امر موجب نشد که از کوشش‌هايي علمي و انقلابي فرهنگي مانند تشکيل حوزه علميه، انجام تاليفات، ايجاد شبکه ارتباطي با شيعيان توسط پيک‌ها و نامه‌ها و تعيين نمايندگان و تلاش‌هاي آنها و ارتباط با آنها دست بردارند.
در اين نوشتار ضمن اشاره کوتاهي به زندگينامه آن بزرگوار، به بخش‌هايي از فعاليت‌هاي آن حضرت پرداخته مي‌شود:
نام: حسن (ع).
لقب معروف: عسکري (ع). ابن‌الرضا (ع) و سراج.
کنيه: ابومحمد (ع).
پدر و مادر: امام هادي (ع)، سليل (ع) (سوسن، حًدْيث).
وقت و محل تولد: روز جمعه هشتم ربيع‌الثاني يا 24 ربيع‌الاول سال 232 هجري قمري در مدينه.
وقت و محل شهادت: هشتم ربيع‌الاول سال 260 ه.ق به دسيسه معتمد (چهاردهمين خليفه عباسي) در شهر سامرا و در سن 28 يا 29 سالگي به شهادت رسيدند.
مرقد: در شهر سامرا واقع در عراق.
دوران زندگي ايشان را در دو بخش مي‌توان ذکر کرد:
1ـ قبل از امامت (22 سال) از سال 232 تا 254 ه.ق.
2ـ دوران امامت (6 سال) از سال 254 تا 260 ه.ق.
حاکمان عصر امامت ايشان عبارتند از:
1ـ مهتدي، چهاردهمين خليفه عباسي (از سال 255 تا 256)
2ـ معتمد، پانزدهمين خليفه عباسي (از سال 256 تا 260)
چرا امام حسن عسکري (ع) همواره در زندان بودند؟
شايد بتوان گفت که هيچ يک از امامان (ع) همانند امام حسن عسکري (ع) در خفقان خلفاي عصر و در زندان‌ها نبوده اند، تا آنجا که حتي در زندان، جاسوسي را بر ايشان گماشته بودند تا گفتار و رفتارشان را گزارش دهد.
اين همه خفقان براي چه بود؟
پاسخ: حکام بني‌عباس از چند جهت در مورد امام حسن عسکري (ع) ترس و نگراني داشتند و حساس بودند:
1ـ جمعيت شيعيان در آن عصر، به ويژه در عراق، بسيار بود.بنابراين خلفا ترس آن داشتند که آنها قدرت را به دست گيرند و با زعامت و رهبري امام حسن عسکري (ع) تاج و تخت عباسيان را واژگون کنند.
2ـ از سوي ديگر بايد به اين مساله مهم نيز توجه داشت که شيعيان توجه خاصي به امام حسن عسکري (ع) داشتند و اموال بسياري به محضرشان مي‌رسانند، تا آنجا که به عنوان مثال، آن حضرت يکبار صدهزار دينار (يعني صد هزار مثقال طلا) به يکي از دوستان و نمايندگان مورد اطمينانش به نام «علي بن جعفر هماني» دادند تا بين مستمندان و شيعيان در مراسم حج، تقسيم کند، بار ديگر صد هزار دينار براي او فرستادند و بار سوم سي هزار دينار براي او حواله کردند.
3ـ تلاش‌هاي سياسي، نامه‌ها و پيک‌ها، فعاليت شاگردان و نمايندگان، حوزه علميه طاغوت برانداز، گفتار سازنده و حرکت‌بخش امام حسن عسکري(ع و ... همه و همه نشان مي‌داد که ايشان نه تنها هرگز تسليم دستگاه بني‌عباس نيستند، بلکه زمينه‌سازي فرهنگي و سياسي عميق و گسترده‌اي بر ضد آن دستگاه مي‌کنند.
4ـ طبق روايات متعدد و متواتر، همه مسلمانان مي‌دانستند که سرانجام قائم آل محمد حضرت مهدي (عج) ظهور مي‌کند و واژگوني تاج و تخت شاهان و سلاطين جور در سراسر جهان به دست ايشان است، از طرفي دريافته بودند که اين مصلح جهاني از نسل امام حسن عسکري (ع) است، بنا بر اين در مورد آن حضرت بسيار حساس بودند و احساس خطر مي‌کردند و بر همين اساس حضرت مهدي (عج) از هنگام ولادت (در سال 255) حتي در عصر پدر (تا سال 260) يعني پنج سال جز براي ياران بسيار مخصوص، مخفي بودند.
تلاش‌هاي هفت‌گانه امام حسن عسکري (ع)
کوتاه سخن آنکه از بررسي تلاش‌هاي آن امام (ع) و يارانشان فهميده مي‌شود که آن بزرگمرد علم، کمال و سياست در هفت مورد، تلاش عميق و چشمگيري داشته‌اند که آنها عبارتند از:
1ـ تشکيل حوزه علميه و کوشش‌هاي علمي و انقلاب فرهنگي.
2ـ ايجاد شبکه ارتباطي با شيعيان توسط پيک‌ها و نامه‌ها و تعيين نمايندگان و تلاش‌هاي آنها و ارتباط با آنها.
3ـ تلاش‌هاي سري و محرمانه سياسي.
4ـ پشتيباني مالي شيعيان از امام حسن عسکري (ع) و حمايت مالي آن حضرت از مستضعفان براي حفظ کيان تشيع.
5ـ تقويت و توجيه سياسي رجال و عناصر مهم شيعه و روحيه دادن به آنها و سفارش آنها به مقاومت و استقامت در برابر ستمگران.
6ـ آماده‌سازي شيعيان براي دوران غيبت.
امام حسن عسکري (ع) در راستاي اين اصول تا سر حد شهادت ايستادگي کردند و تحت شديدترين شکنجه‌ها و خفقان‌ها در زندان‌ها، خانه و بيرون خانه، رسالت خود را به جهانيان ابلاغ فرمودند و سرانجام با نيرنگ معتمد عباسي مسموم شده و به شهادت رسيدند.
حوزه علميه و دانشگاه امام حسن عسکري (ع) يکي از مهم‌ترين کارهاي امام حسن عسکري (ع) مانند پدر و اجداد پاکشان، تربيت شاگرد و حفظ فقه تشيع و انديشه ناب اسلام در برابر دشمنان و مخالفان بود.
ايشان در اين راستا با اينکه در شرايط سخت سياسي به سر مي‌بردند و مدت امامتشان شش سال و مدت عمرشان 28 سال بيشتر نبود، تا آخرين حد امکان با گردآوري شاگردان پدر و اجدادشان و تربيت شاگردهاي جديد و مطرح کردن بحث‌ها و مناظرات شفاهي و کتبي به تشکيل مجمع علمي عمق و وسيع پرداختند و خط فکري تشيع را از گزند حوادث و برخوردها حفظ نمودند و با پاسخ به شبهه‌ها و سوالات گوناگون از حريم دانشگاه جدشان، امام جعفر صادق (ع) محافظت کردند.
تاليفات امام حسن عسکري (ع)
امام حسن عسکري (ع) در کنار کارهاي علمي، مجموعه‌هايي از تفسير، روايات، معارف اسلامي و عقايد را تاليف کردند. بعضي از اين مجموعه‌ها به صورت نامه‌هايي طولاني بود که براي اشخاص مي‌فرستادند، به علاوه روايات بسيار در ابواب فقه و ساير علوم اسلامي توسط افراد مختلف، از آن حضرت نقل شده است.
علامه سيدمحسن امين پنج مجموعه را تحت عنوان تاليفات امام حسن عسکري (ع) ذکر کرده که عبارتند از:
1ـ تفسير معروف قرآن، منسوب به امام حسن عسکري (ع).
2ـ نامه آن حضرت به اسحاق بن اسماعيل نيشابوري، مذکور در کتاب تحف‌العقول.
3ـ مواعظ قصار، مذکور در کتاب تحف‌العقول.
4ـ رساله المنقبه، مشتمل بر اکثر احکام حلال و حرام (اين رساله در کتاب مناقب، ج 4، ص 424 با نام "المقنعه" ذکر شده است).
5ـ مکاتبات الرجال (کتاب اعيان الشيعه، ج 2، ص 41).
منبع: سيره چهارده معصوم (ع)، محمد محمدي اشتهاردي، چ بهار 1381، نشر مطهر.
پیشخوان خدمات دانشگاه
راهنمای تلفن های دانشگاه