بعثت:برانگیختگی پس از یک مرحله رکودوسکون است.

درجامعه ای  آکنده از ظلم ،جور،فساد ،خرافات،فاقدحکومت مرکزی ،دارای تعصبات قومی وقبیله ای ومملو از ناهنجاریهای فکری واجتماعی که مردمش به چپاول وغارت هم سرگرم بودندبعثت رسول خدا حضرت محمد(ص)رخ داد.«بعثت واقعیتهای حاکم برجامعه مکه رادگرگون­ساخت وعلیه مظاهرشرک وظلم طغیان کرد.ابعادبعثت عبارت بودازایجادنظام توحیدی وانسانی،نظام مبشرعدالت وقسط که درآن رنجهاوغمهای دیرینه انسان برطرف شود.مظاهر اخلاق جاهلی زدوده شود. وانسانهافرصت یک زندگی مناسب باسرشت خودپیداکنندوعروج وکمال رابطلبند.») منتظرالقائم،اصغر،تاریخ­صدراسلام،اصفهان، دانشگاه اصفهان،1376،چاپ سوم،ص71(

نخستین زمینه‏هاى حیات وحیانى رسول خدا(ص)در غار حرا آغاز شد، درآن وقت که چهل سال از زندگى پیامبر(ص) گذشته بود. درباره کیفیت اقامت آن حضرت در غار حرا و پیشینه آن در جاهلیت، مطالب چندى در مآخذ تاریخى آمده که نیاز به بررسى و تأمل دارد. اصطلاحاً اقامت رسول خدا(ص)در غار حرا را «تحنّث» مى‏گویند. در لغت، «حنث» به معناى گناه آمده و گفته‏اند که تحنّث به معناى دورى از گناه و در معناى اثباتى خود، به معناى تعبد و عبودیت در درگاه خداوند است. غار حرا بر روى کوهى با همین نام است که در فاصله دو فرسنگى شهر مکه، در ناحیه‏شمال شرق آن قرار گرفته‏  که به نام کوه نور نیز شناخته مى‏شود. )جعفریان،رسول،سیره­رسول­خدا(ص)، قم‏ ،دلیل ما ،1383، صص6و225 (

رسول­خدا(ص)قبل ازبعثت رسم­داشت که­هرسال­یک­ماه­درغارحراء به اعتکاف بپردازد.دراین مدت­مستمندان وفقیران به نزدش رفته­وآن حضرت به آنان­ کمک­می کرد،وزمانی­که یک ماه تمام می شد،حضرت­به مکه بازگشته ونخست به کنارکعبه­می رفت ،هفت بارطواف کرده­وسپس راهی خانه می شد.

در اینجا رسول­خدا(ص)دنباله داستان را چنین می گوید:هنگامى که من خوابیده بودم دیدم جبرئیل باپارچه ای از دیبا که در آن کتابى (و یا نامه‏اى) بود ­نزد من آمدو گفت: بخوان! گفتم: چه بخوانم؟ جبرئیل من­را گرفت فشار داد که پنداشتم مرگم فرا رسید، سپس مرا رها کردو گفت:بخوان، گفتم: چه بخوانم؟ دوباره من­را فشار داد وبرای بارسوم هم این موضوع تکرارشد. در این موقع­جبریل گفت:«بخوان به­نام پروردگارت که آفرید، آفرید انسان را از خون بسته موجود زنده (خونخوار مانند زالو) بخوان و خداى تو است مهتر، آنکه قلم را بیاموخت، بانسان آموخت آنچه را نمی­دانست») قرآن کریم،ترجمه­مهدی الهی قمشه­ای،قم،انتشارات فاطمه زهراء،1380،سوره­علق،آیه 6الی 1(

رسول خدا(ص)ادامه می دهد : من آیات را خواندم و جبرئیل رفت، وقتی­از خواب برخاستم­حس کردم در قلبم کتابى نقش بسته، از غار بیرون آمدم تا به­وسط کوه رسیدم، آوازى از بالاى سرم شنیدم که می­گفت: اى محمّد تو پیغمبر خدائى و من جبرئیلم، سرم را بلند کردم، جبرئیل را دیدم که در صورت مردى است که هر دو پاى خود را جفت کرده و در طرف افق ایستاده است و به­من گفت: اى محمّد تو رسول خدائى و من جبرئیلم. من بى‏آنکه گامى به­جلو یا عقب بردارم، ایستاده او رانگاه­ می­کردم و به­هر سوى آسمان نیز که نگاه کرده­او را به­همان شکل مشاهده می­کردم، همانطور ایستاده وحرکتی نمی کردم، خدیجه (که از دورى من نگران شده بود) کسانىرا دنبالم فرستاده بود کخ تا بالاى شهر مکه هم رفته بودند و باز گشته بودند. در تمام این مدت من همان جا ایستاده بودم تا بالاخره جبرئیل از پنهان شد.من راه افتاده­نزد خدیجة باز گشتم و نشستم. خدیجة گفت: اى محمّد کجا بودى؟ به­خدا کسانى را به­دنبال تو فرستادم که تا بالاى شهر مکه­به دنبال تو رفتند و بازگشتند ؟ من جریانى را که اتفاق افتاده بودبه­خدیجة گفتم .اوگفت: اى عمو زاده ثابت قدم باش، سوگند به­خدائى که جان خدیجة در دست او است ،من امید دارم که تو پیغمبر این امت باشى.) طبری،محمدبن جریر،تاریخ الرسل والملک­، تهران، اساطیر، چاپ پنجم، 1375ش ج3،صص9-848-ابن هشام،محمدبن عبدالملک،السیره النبویه، تهران، کتابچى، چاپ پنجم ، 1375ش صص4-153-مقدسی،محمدبن طاهر،البدءوالتاریخ،ترجمه محمدرضاشفیعی کدکنی، تهران، آگه، چ اول، 1374ش ج2،ص649-ابرقوه،قاضی،سیرت رسول الله، تهران‏، ­وزارت ارشاد،1377ج1،صص10-208.(جبرییل­فردای­آن روز دوباره­نزدپیامبر(ص) آمد و او خوابیده یافت. (  یعقوبی،ابن واضح، پیشین،ج‏1،ص378)

جبریل گفت: «یا ایها المدثر، قم فانذر» اى جامه پیچیده برخیز و بیم ده. ( قران،کریم،پیشین،سوره مدثر،آیه2و1).نخستین کسى که اسلام آورد، خدیجه و بعدامام­علی(ع)و سپس زید بن حارثه بودند. از عمرو بن عنبسه سلمى روایت شده که گفت: در آغاز بعثت که داستان رسول خدا(ص) را شنیدم، نزد او شرفیاب شده و گفتم: امر خویش را برایم  توصیف کن.  پیامبربرایم  توضیحاتی داد.  گفتم آیا کسى ازتو پیروى می کند؟ رسول خدا(ص)  گفت: بله، زنى و کودکى و غلامى. و مقصودش خدیجه (س) ، على بن ابی طالب (ع)و زید بن حارثه بودند. ( یعقوبی،ابن واضح، پیشین،ج‏1،ص379)

رسول خدا(ص)بعدازبعثت،ازقلم وآگاهی،ازهدفمندی­حیات،ازبرابری­انسانهادربرابرخلقت وپیشگاه الهی ویکسانی آنان درپیشگاه حکومتها،نفی امتیازات وتفاخرات قومی ونژادی،برابری سیاه وسفید،ارزش والای زنان وحقوق قطعی ایشان برذمه مردان،قسط وعدل،آزادگی وکرامت تهیدستان ونظایراین ارزشهای ناشناخته درجامعه عربی سخن می گفت.

چنین پیامهاوتعالیمی نه تنهابرای شیوخ وروسای قبایل،سنت شکنی صریح وآزاردهنده ای بود،بلکه با پایگاه انسانی­محمد(ص)نیز­هماهنگی نداشت. این تعالیم،اگراز زبان کاهنان­،احبار،بازرگانان­دنیادیده وحتی درصورتی که از زبان حنفاءخارج می شد، شاید اعجاب آورنمی نمود، اما از زبان­ محمد(ص)­ ، مردی­ که ­هیچ ­پیشینه ای ­در آموختن­ و تعلیم­ نداشت­، غریب ­و شگفت ­آوربود. ( زرگری نژاد،غلامحسین،تاریخ تحلیلی صدراسلام ،قم،انجمن معارف اسلامی ایران،1381،چاپ اول ،ص23)