عنوان کتاب: عنصر روانی جرم (2 جلد)

مؤلف: دکتر عباس محمدخانی استادیار دانشگاه ایلام

کتاب عنصر روانی جرم تألیف دکتر عباس محمدخانی دانشیار دانشگاه ایلام در دو جلد، که جلد اول با عنوان «کلیات عنصر روانی – جرائم عمدی» در 336 صفحه و جلد دوم با عنوان «عنصر روانی جرم - جرایم غیر عمدی» در 256 صفحه، توسط انتشارات میزان، منتشر شده است.

مراد از اصول حاکم بر عنصر روانی قواعد بنیادینی است، که در حقوق کیفری نسبت به عنصر روانی وجود دارد و با استفاده از آنها می‌توان به روابط ظریف‌تر حقوقی دست یافت. حقوق کیفری همانند تمامی علوم دیگر، از نوعی قاعده‌مندی و نظم پیروی می‌کند و دارای اصولی است، که تکیه گاه قوانین و مقررات کیفری بوده و هم تصویب قوانین و هم تفسیر و اجرای آنان مبتنی بر اصول و قواعد مزبور است.

دکتر عباس محمد خانی

دکتر محمدخانی در مقدمه کتاب نوشته است:

  یکی از مسائل بسیار مهم در حوزه حقوق کیفری عمومی، بحث عنصر روانی جرم است. موضوعی که نشانگر بعد فکری انسان و نیز دلیل اصلی شایستگی او در تحمل کیفر است. علیرغم اهمیت فراوان نهاد مزبور که در واقع می‌توان آن را تأثیر گذارترین عامل در حقوق کیفری دانست، ادبیات و تحقیقات حقوقی ما در مورد آن بسیار فقیر است؛ امری که بر آراء محاکم نیز تأثیری همانند گذاشته و رویه قضایی پرباری در این رابطه به چشم نمی‌خورد.

مشکلات مزبور نگارنده را بر آن داشت که اقدام به تحقیق در حوزه عنصر روانی نماید. مطالعه در این حوزه دو مشکل اساسی داشت. اول آنکه تاکنون تحقیق قابل توجهی در این زمینه وجود نداشت و آنچه مشاهده می‌شد، بیان خلاصه‌وار بحث عنصر روانی در کتاب‌های مربوط به حقوق جزای عمومی بود، که غالباً مشابه و یکسان است. مشکل دوم به ماهیت موضوع بازگشت دارد. عنصر روانی به دلیل ماهیت ذهنی و غیرعینی خود، امری پیچیده و غیرملموس است و به همین دلیل، علومی مانند فلسفه و روانشناسی را نیز درگیر خود می‌سازد. چنین امری فضای بحث را به مسائل ذهنی پیچیده و انتزاعی وارد کرده و استفاده از آن را مشکل خواهد ساخت؛ حال آنکه قصد نگارنده از نوشتن کتاب حاضر، علاوه بر بیان مسائل ظریف و انتزاعی مربوط به عنصر روانی و تحقیق در مبانی آن، استفاده دانشجویان، قضات، وکلا و بطور کلی تأثیر آن بر رویه قضایی است. زیرا که غایت هر نویسنده حقوقی، تأثیر نوشتار او بر محاکم دادگستری و کمک به اجرای عدالت است.

با علم به مشکلات مزبور، غالب تحقیقات دوران تحصیلی نگارنده، به این بحث اختصاص داده شد. پس از اتمام دوره تحصیلات دانشگاهی نیز، مطالعه پیرامون عنصر روانی از سر گرفته شده و بسیاری از تحقیقات انجام شده مورد بازبینی و تجدیدنظر قرار گرفت.

برای حل مشکل دوم نیز با استفاده از روشی که در کتاب‌های شادروان دکتر مهدی شهیدی، استاد برجسته حقوق مدنی، استفاده شده است، مسائل انتزاعی و ظریف مربوط به عنصر روانی جرم در قالب بحث‌های پیشرفته و در آخر کتاب ارائه گردید؛ تا ضمن استفاده محققین از بحث‌های مزبور، متن کتاب تا حد امکان، دارای نوشتاری ساده و قابل استفاده باشد؛ هرچند ماهیت بحث عنصر روانی ناگزیر واجد نوعی پیچیدگی است؛ امری که مطالعه آن را تا حدودی مشکل می‌سازد.

سه‌شنبه هر  هفته، ما را با معرفی کتب منتشر شده اعضای هیأت علمی دانشگاه ایلام همراهی کنید.

روابط عمومی دانشگاه ایلام