مبارزات سید مصطفی پدر حضرت امام (ره) و مشاهده حوادث انقلاب مشروطیت و ظلم و ستم حکومت و خاندانهای محلی در حق مردم بی پناه ایران از علل اصلی شکل گیری شخصیت مبارز و انقلابی امام (ره) بود و بعدها که علوم اسلامی را کسب کرد؛ مبنای نظری خود را بر دفاع از مظلومان قرار داد.

     دکتر مرتضی اکبری مدیر گروه معارف اسلامی  از مورخان و  صاحب نظران تاریخ محلی استان که تاکنون 18 عنوان کتاب و 28 عنوان مقاله را با موضوعات مختلف به چاپ رسانده است؛ در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی درباره روند شکل گیری نهضت اسلامی و  رهبری امام خمینی (ره) در 15 خرداد 1342 به  مبارزات پدر بزرگوار حضرت امام (ره) اشاره کرد و گفت:  سید مصطفی پدر بزرگوار امام خمینی (ره) در نجف اشرف مشغول تحصیل بود؛ که با درخواست مردم خمین و با اجازه علمای نجف به این شهر که صحنه درگیری و نزاع خوانین  محلی بود آمد و ضمن آنکه به امور شرعی مردم پرداخت؛ از حقوق آنان در برابر خوانین زورگوی محلی دفاع کرد و سرانجام در همین راه در سال 1320 ه. ق به شهادت رسید.

     دکتر اکبری تأکید کرد: مبارزات سید مصطفی با اشرار و خوانین محلی و دفاع از حقوق مظلومان به عنوان میراث پدر به امام خمینی (ره) به ارث رسید و بعدها  که علوم اسلامی را کسب کرد؛ مبنای نظری خود را بر دفاع از مظلومان قرار داد.

    دکتر اکبری افزود: دوران جوانی  و تحصیل امام (ره) مقارن با انقلاب مشروطیت بود که موجب شد، امام (ره) به خوبی با مسائل سیاسی ایران و جهان آشنا شود و به تحلیل مسائل بپردازد و برای نمونه­ امام (ره) دلیل اصلی شکست نهضت مشروطه را عدم استمرار رهبری جنبش از سوی روحانیون می دانست و همین تجربه باعث شد که در جریان پیروزی انقلاب اسلامی دیگر بار این تجربه تکرار نشود.

    دکتر اکبری درباره شکل گیری نهضت اسلامی و رهبری امام خمینی (ره) اظهار داشت: امام (ره) حوادث مختلف تاریخ معاصر ایران و از جمله کودتای رضا خان و تشکیل حکومت پهلوی، سیاست ضد دینی رضا خان، مبارزات مدرس و تبعید علما از ایران را  از نزدیک مشاهد کرد و برای همین تجربه خوبی را برای مبارزه و رهبری نهضت اسلامی کسب کرد.

        دکتر اکبری  تأکید کرد: چون حکومت پهلوی با کودتا و اعمال زور و در جو خفقان به روی کار آمده بود؛ امام خمینی (ره) مشروعیت آن را قبول نداشت و آن را غیر قانونی می دانست و بعد از رحلت آیت الله بروجردی که عنوان مرجعیت را بر عهده گرفت؛  علناً و عملاً وارد مبارزه با رژیم پهلوی شد و برای همین برنامه های اصلاحی آمریکا در ایران که منجر به تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی گردید مخالفت کرد و  رهبری مبارزه سیاسی و مرجعیت عامه مردم ایران را به دست آورد.

    وی افزود:  امام (ره) به اصول ششگانه انقلاب سفید اعتراض کرد و رفراندم را تحریم کرد و سخنرانی های تندی بر علیه آن انجام داد که سرانجام منجر به دستگیری ایشان در خرداد 1342 و شکل گیری قیام خونین و جاودانه 15 خرداد در سراسر ایران شد؛ که جرقه شکل گیری نهضت اسلامی و انقلاب اسلامی در همین روز زده شد و برای همین امام (ره) همیشه بر گرامیداشت این روز و یاد و خاطره شهدای پانزده خرداد تأکید داشت.