به مناسبت روز بزرگداشت شیخ مفید

ابو عبدا... محمد بن نعمان مشهور به شيخ مفيد از بزرگان شيعه و از نوادر علم كلام و فقه است. وي به سال 336 يا 338 ه ق پا به هستي نهاد. محل تولد او در ناحيه جيل در ده فرسنگي بغداد بود. بعدها همراه پدرش كه مقلب به العلم بود به بغداد آمد و نزد استادهاي عصر خويش تحصيل نمود از معروفترين استادان وي مي توان به ابوالقاسم جعفر بن مجمد بن قولوي قمي و شيخ صدوق اشاره كرد در زمان وي آل بويه بر بغداد حاكم شدند كه حامي تشيع بودند بنابراين زمينه بيان عقايد و نشر انديشه هاي شيعي پديد آمد شيخ مفيد از اين محيط آزاد در عصر خويش سود جست و در مسجد براثا در بغداد به تدريس و وعظ و جدل با معارضين پرداخت و توانست تشيع و فرقه هاي آن را با هم متحد كند وي فِرَق مختلف اسلامي را تشويق نمود كه اختلافات جزئي را كنار نهاده و در اصول متحد شوند. آثار شيخ مفيد متجاوز از دويست تأليف مي باشد.

شيخ مفيد در شب جمعه 3 رمضان سال 413 ه.ق در گذشت هشتاد هزار نفر جنازه او را تشيع كرد و وي را در مقابر قريش نزديك ضريح حضرت جواد (ع) به خاك سپردند.

معلم امت:

تاريخ شيعه سرشار از افتخارات بسيار و تحولات چشمگير است. تحولاتي كه به دست عالمان متعهد و فرزانگان انديشمند پديد آمده است.در اين ميان به سده چهارم هجري بر مي خوريم كه «فتح الفتوح» تاريخ شيعي است؛ روزگاري كه مردي بزرگ و انديشمندي سترگ «دائره المعارفي جامع» از معارف اسلامي تدوين كرد و قريب 50 سال پرچمدار عرصه هاي علمي، فكري و فرهنگي مسلمين گرديد و سرانجام بدانجا رسيد كه دوست و دشمن زبان به تمجيد او گشودند و قلم به تعريف او برگرفتند و او را «مفيد» لقب دادند.

بينش افروزي و دانش آفريني وي به همراه آگاهي از اوضاع دشمنان و اطلاع از جهان اطراف دست  به دست هم داد و او را سلسله جنبان نهضت فكري و رُنسانس علمي در قرن چهارم كرد و بدانجا رسيد كه «صحيفه هاي سبز مهدوي» عجل الله تعالي فرجه الشريف به افتخار او صادر شد و حضرت ولي عصر (ع) وي را برادري گرامي و استوار خواند.

تولد:

... اين مشعل تابناك و فروزنده در يازدهم ذيقعده 336 قمري در عُكبراي بغداد پاي هستي بر جهان گذارد و «محمد» نام وي گرديد. از آنجا كه پدر او شخصي پارسا و مذهبي بود و به تعليم و تربيت اشتغال داشت؛ «ابن المعلم» لقب وي شد و پس از چندي «عُكبري» و «بغدادي» دو لقب او گرديد.

محمد دوران كودكي خود را با «بزرگي» مي گذراند. فراست و تيزهوشي او خبر از گذشته اي پاك؛ از خاندان خويش و آينده اي روشن؛ در بغداد و جهان اسلام مي داد. عشق و شورفراوان به تحصيل موجب شد كه همراه پدر به بغداد رفته و فراگيري علم و دانش را آغاز كند.

او از نشاط وافر و فرح بخش بسياري در مطالعه برخوردار بود. عطر اخلاص در وجود محمد كار را بدانجا رسانيد كه در پنج سالگي براي او از ابن ابي الياس اجازه روايت  گرفته اند و در حالي كه هفت سال و چند ماه داشت از ابن سماك نقل روايت كرده است. وي فرزانه اي تلاشگر گرديد به طوري كه پيش از دوازده سالگي از برخي محدثان روايت اخذ كرده و از استاد خويش، شيخ صدوق قبل از بيست سالگي حديث شنيده است.

تحصيلات و استادان:

«ابن المعلم» سرو وجود خود را از چشمه دانش بغداد طراوت و شادابي بخشيد و از محضر بيش از هفتاد نفر از بزرگان بهره علمي برد. از محضر مظفر بن محمد، ابوياسر و ابن جنيد اسكافي «كلام و عقايد» آموخت و از درس حسين بن علي بصري و علي بن عيسي رماني بهره جست. «فقه» را نزد جعفربن محمد بن قولويه فرا گرفت و از محضر اديب و مورخ چيره دست محمد بن عمران مرزباني «علم روايت» آموخت.

ابن حمزه طبري، اين داود قمي، صفوان و شيخ صدوق ديگر اساتيد «محمد» بودند كه شهد شيرين دانش را در كام جان او ريختند. در ميان استادان وي عالماني از شهرهاي مختلف مانند قم، كوفه، بصره، ساري، طبرستان، حلب، قزوين، بلخ، مراغه، همدان و شهر زور ديده مي شوند.

جهان اسلام در عصر «مفيد»:

از رحلت رسول الله (ص) حدود 300 سال مي گذشت. در اين مدت امامان و شيعيان تحت فشار بني اميه و در خفقان خشن بني عباس بسر مي بردند. شكنجه هاي روحي و جسمي و اذيت و آزار خلفا و حكمرانان همچنان ادامه داشت تا اينكه در اواسط قرن چهارم هجري محدوديت؛ شيعيان به مقدار قابل ملاحظه اي كاهش يافت.

خلفاي فاطمي ـ كه شيعه اسماعيلي بودند ـ در مصر دولت نيرومندي تشكيل دادند كه با تشكيل اين دولت ابهت و جلال دربار بغداد كاسته شد و از طرفي سيف الدوله همداني و امراي آن خاندان در شام حكومت مي كردند كه آنها نيز افتخار شيعي بودن را داشتند.

در كنار اين دو غوريان، صفاريان و طاهريان و از همه مهمتر دولت آل بويه كه از شيعيان مخلص و فرزانه اهل بيت (ع) بودند در قسمت هايي از ايران و عراق قدرت يافتند.

دو سال پيش از ولادت شيخ مفيد، احمد معزالدوله ـ در سال 334 ـ با ورود خود به بغداد و تأسيس شاخه اي از حكومت آل بويه در اين شهر صفحه نويني در تاريخ بغداد گشود. بهار فرصتي فراهم شد و شيعيان در پناه آل بويه از آزادي موجود بهره برده و عقايد خويش را نشر دادند. سال 352 اولين عزاداري علني شيعيان در عاشورا برپا شد و در پي آن جشن عيد غدير روحي تازه در كالبد شيفتگان شيعي دميد.

عزالدوله در 356 هجري به امارت رسيد و در 367 با رياست عضدالدوله، بغداد رونقي تازه يافت و شور و نشاط علمي قابل توجهي بدست آورد. محمدبن نعمان، شيخ مفيد در اين عصر مي زيست و با توجه به اوضاع، از مقام و منزلتي بسيار برخوردار بود. بطوري كه عضدالدوله به هنگام بيماري شيخ به ديدار او رفت و از وي عيادت كرد. شفاعت مفيد در حق ديگران پذيرفته مي شد و رهنمودهايش مورد قبول قرار مي گرفت و اين در حالي بود كه بيش از 36 بهار از عمر بركت شيخ مفيد نگذشته بود.در اين ايام مرجع قدرتمند و رهبر انديشمند مسلمانان و شيعيان فرهيخته، شيخ فرزانه، مرحوم مفيد بود.

بر كرسي زعامت شيعه:

با وفات عضدالدوله توفان حوادث برپا شد و گرد و غبار دشمني عليه شيعه بار ديگر پديد آمد. سال 372 هجري برخي ديگر از خاندان بويه به امارت رسيدند و با روي كار آمدن قادر خليفه عباسي ـ در سال 381 هجري ـ خلافت عباسي تجديد حيات يافت و از نفوذ آل بويه كاسته شد. آشوب هاي مذهبي، فتنه انگيزي عياران سخن سرايي قصه خوانان، خطابه هاي واعظان بي سواد و آشوب طلبي سياست پيشه گان؛ آتش فتنه را شعله ورتر مي كرد و آن دوران را به عصري بر التهاب و روزگاري پر از پيكارهاي عقيدتي جلوه گر مي ساخت. اما تدبير عالمانه و دقيق شيخ فرزانه و «مفيد» انديشمند ـ كه رياست جهان شيعه را به عهده داشت ـ راه را بر كج روان و بدسگالان بسته بود و وعده هاي دروغين «مدينه فاضله» توسط افراد منحرف را رسوا و بر ملا مي ساخت.

بيرق مبارزه در سده چهارم به دست اين دانشمند بصير بود. وي با استفاده از چشمه پاك و زلال وحي، دانش و معرفت اصيل را به ارمغان آورد؛ نظر معتزله را شنيد و آراء غلات را بدست آورده سخنان زيديه را دانست و به هر يك جوابي منطقي و در خور ارائه داد و تا بدانجا پيش رفت كه هر گروهي از آنان كه در مناظره با شيخ مفيد شركت كردند، ساعتي بعد خموشي خجلت برگزيدند و با سكوت عجز آلود خود، نشان افتخار و سربلندي را به دست شيخ سپردند. رساله هاي استوار، متين و دقيق وي و بيان اعتقادات شيعه با اسلويي صحيح و كم نظير توفيقي افزون بود كه رهبري شيعيان را براي شيخ مفيد پربارتر مي نمود.

صحيفه هاي سبز:

دفتر زندگي معلم امت، شيخ مفيد، صحيفه اي سپيد و نوراني است كه دستخط مبارك سلاله ياسين، حضرت بقيه ا... الاعظم ارواح العالمين له الفداء در آن به چشم مي خورد.

در اواخر ماه صفر 416 هجري بود كه نامه اي از طرف حضرت براي شيخ فرستاده شد. بوسه سپاس و اشك شوق او بر نامه آمد و جون آن را گشود دست خط زيبايي رخ نمود:«للاخ السديد و الولي الرسيد الشيخ المفيد..... برادر گرامي، استوار و دوست راه يافته شيخ مفيد.....» و در توقيعي ديگر و لطفي افزون تر؛ در پنج شنبه 23 ذي حجه هجري نامه اي ديگر از طرف حضرت به افتخار شيخ صادر شد:«بسم الله الرحمن الرحيم سلام الله عليك ايها الناصر للحق الداعي اليه بكلمه الصدق.. » بنام خداوند بخشنده بخشايشگر، سلام خدا بر تو اي  ياري كننده حق و دعوت كننده به سوي او از كسي كه با صدق و راستي به سوي خدا دعوت مي كني....»

برخي بر اين باورند كه در طول 30 سال، 30 توقيع و نامه شريف از ناحيه مقدس حضرت ولي عصر(عج) براي شيخ مفيد صادر شده كه در عنوان بسياري اين جمله نوراني ديده مي شود؛ «برادر گرامي و استوار؛ شيخ مفيد»

در آينه نگاه انديشمندان:

شيخ طوسي، سيد شرف الدين عاملي، علامه بحرالعلوم، قاضي نورا... شوشتري، اين شهر آشوب مازندراني شيخ آقا بزرگ تهراني، حاج ميرزا حسين نوري و بسياري ديگر از سبز سيرتان انديشمند و دانايان شيعه شيخ را مردي فقيه، مؤلفي زبردست و صاحب دويست كتاب، صاحب فكري بلند و عالي و داراي ذهن دقيق و قابل توجه دانسته اند، او را در دوري از خطا و گناه، برخوداري از فقاهت و عدالت و بهره مندي از تيزهوشي و فضائل بسيار، كم نظير شمرده اند.

در بين دانشمندان اهل تسنن نيز شخصيتهايي چون ابن نديم، ابن جوزي، ابن حجر عسقلاني و ديگران زبان به تمجيد اين فرزانه سپيد سيرت گشوده اند؛ او را پاسدار علم، فروتن،‌ داراي جايگاهي والا و صاحب نظر در فقه و كلام و روايت دانسته اند و از سويي ديگر رياست اماميه را به او نسبت داده و بر مقام بس رفيع شيخ سر تعظيم فرود آورده اند.

داستانهايي از زندگي شيخ:

«ايمان راسخ » و « انبوه دانش » شيخ به همراه اخلاص و پشتکار کيميايي چشمگير بود که وجود شيخ را نورانيتي خيره کننده بخشيده بود و کار وي را بدانجا رسانيد که چون فتوايي را بطور غير عمد به اشتباه جواب داد حضرت ولي عصر (عج) خود با پيغامي آن را اصلاح فرمود، پس از مدتي که مرحوم مفيد آگاه شد و در پي آن از دادن فتوا منصرف گرديد آن حضرت طي نامه اي به شيخ فرمود:« بر شماست که فتوا بدهيد و بر ماست شما را استوار کرده و نگذاريم در خطا بيفتيد»

مقام علمي و منزلت معنوي شيخ در آن حد بود که در خواب دخت رسول الله (ص) حضرت زهرا (ع) را ديد که دست عزيزان خود امام حسن و امام حسين (ع) را در دست داشته و خطاب به شيخ فرمود: « اي شيخ به اين دو فقه بياموز».

ساعتي بعد حيرت مرحوم مفيد برطرف شد، چرا که مادر سيد مرتضي و سيد رضي را ديد که دست دو فرزند خود را در دست داشته و به شيخ گفت: اي شيخ به اين دو فقه ياد بده، و آنگاه که در مساله اي فقهي بين استاد و شاگرد؛ شيخ مفيدو شيخ مرتضي اختلاف نظر و با بحث و ارائه دليل مشکل حل نشد، هر دو راضي به قضاوت امام اميرالمومنين علي (ع) مي شدند. مساله را بر کاغذي نوشته و بالاي ضريح مقدس حضرت گذاردند. صبح روز بعد که کاغذ را برداشتند دستخطي مزين به چنين نوشته اي ديدند که:«شَيخي وَ مُعْتَمِدي وِ الحَقُّ مَعَ وَلَدي عَلَمُ الهُدي» با فرزندم سيد مرتضي؛ علم الهدي است.

معنويت «شيخ» و اخلاق «مفيد»:

اشتغالات اجتماعي و دل مشغوليهاي تحصيلي و علمي شيخ را از فتوحات معنوي غافل نساخته بود. هر روز که مي گذشت شکوفايي اخلاقي و عطر ملکوتي بر شاخسار وجود اين فقيه فرهيخته بيشتر و افزون تر مي گرديد.

صدقات بسيار، خشوع و خضوع  فراوان، روزه ها و نمازهاي بيشمار و ساده پوشي شيخ اثري ژرف در ديدگان دوست و دشمن گذارده بود. هم رنگي او با اقشار کم درآمد و فقير جامعه و دوري گزيدن از دنياي فاني موجب آرامش نفس و اطمينان خاطر آن فرزانه والا گوهر شده بود. بطوري که رسيدن به قله تکامل و تهذيب نفس براي او آسان شده و ارجمندي شخصيت شيخ را پديد آورد. سخنان و دستور العملهاي شيخ نه تنها «نسخه اي کار آمد»، بلکه «دارويي شفابخش» حساب مي شد و نورانيتي ويژه براي خود داشت. از تأثير کلام شيخ و تربيت اخلاقي وي همين بس که «ابوالقاسم علي» فرزند شيخ راه روشن و نوراني پدر را ادامه داد و صاحب شخصيت قابل توجهي در جامعه شيعي به حساب آمده است.

در عرصه تأليف و تدريس:

جاذبه فوق العاده و پشتکار فراوان شيخ مفيد موجب جذب بسياري به حوزه درس وي گرديد؛ اين عالم فهيم و بلند همت با احاطه و تسلطي انديشمندانه پاي به ميدان نبرد علمي فرهنگي گذارد و با استفاده از مباني علم کلام و اصول فقه،  راهي هموار و روشن در بحث و استدلال بر روي شيعيان گشود.

از يک سو گروه بي شماري از دانشمندان مذاهب مختلف را تربيت نمود و مشعل هاي فروزاني چون سيد مرتضي، سيد رضي، شيخ طوسي، نجاشي و دهها نفر ديگر را تحويل حوزه هاي علمي و ديني داد و از سوي ديگر قلم به دست گرفت و با اين سلاح برق آسا و ژرف، تحولي بهنگام ايجاد کرد.اصول فقه را با سبکي شيوا و دلپذير فراهم آورد، علم کلام را از غناي بيشتري برخوردار کرد و در اصول دين و عقايد موضوعات خاصي چون اثبات امامت امير المومنين علي(ع) را از قرآن به طور بسيار نفيس مزين نمود.

قلم روان و دلپذير اين شيخ انديشمند بود که غيبت امام زمان (ع) را زيبا توضيح داد و تاريخ زندگاني ائمه معصومين (ع) را در کتابهاي گوناگوني – چون ارشاد و جَمَل – به رشته تحرير در آورد.

تأثير بخشي و انسان سازي آثارمفيد، محصول معجونهايي معنوي چون اخلاص در نوشتار، اطلاع از اديان و مذاهب مختلف، محوريت عقايد، توجه و تأکيد بر رهبري و فلسفه سياسي در اسلام است. جامعيت اين فرزانه سخت کوش به همراه عقل گرايي و استدلالات منطقي و شناخت مقتضيات زمان، جامه جاودانگي بر آثار وي پوشانيد. و زينت هاي مختصر گويي، روان نويسي، آزاد نوشته هاي مرحوم مفيد بخشيد.

گلبرگ هاي هدايت:

الف) علم، کلام و عقايد: علمي که مباني عقيدتي همراه همراه با استدلال عقلي در آن مطرح مي شود و با همين روش به شبهات و پرسشهاي افراد جواب داده مي شود؛ « علم کلام» نام دارد «اوائل المقالات»، «شرح عقايد صدوق»، «اجوبه المسائل السرويه» و «نکت الاعتقاديه»، کتابهاي شيخ عظيم الشأن، مرحوم مفيد در اين بستر فکري فرهنگي است.

ب) علم فقه:  «فقه» دانشي است مقدس که از دير باز بيان وظائف شرعي و بايدها و نبايدهاي علمي و تکليفي مسلمانها را به عهده داشته است و فقيهان شيعي بسان غواصان معنويت ازاعماق اقيانوس معارف اهل بيت (ع) دُرّ واژه ها و گوهرهاي گران سنگي را براي بيان اين وظايف بدست مي آورده اند. «المقنعه» شيخ صاحب عناوين بسياري در فقه است که احکام و وظائف شرعي در ابواب مختلف آن توضيح داده شده است.«الاعلام»، «المسائل الصاغانيه»، «جوابات اهل الموصل في العدد الرويه» و «جواب اهل الرقه في الاهله و العدد» از ديگر آثار اين فرزانه فرهمند در زمينه فقه است.

ج) اخلاق اسلامي: «امالي» شيخ، پيرامون اخلاق اسلامي و فضائل انسان است. صحيفه هاي زرّين که در آنها دعوت به تقوا، صحبت از يقين، بيان اخلاص و محاسبه نفس شده است و محبت الهي و مبارزه با هوا و هوسها مطرح مي شود.

د) حديث: پس از علوم قرآني، ارزش علم حديث مطرح است. اين علم ارزشمند از احاديث و سخنان معصومين (ع) که جرعه هايي از سرچشمه سنت و اشعه هايي از آفتاب وحي است بحث مي کند. اهميت ولايت، لزوم پيروي از امام (ع) و فضائل اميرالمومنين علي (ع) از جمله مباحثي است که در امالي شيخ مفيد، پيش روي انديشمندان قرار مي گيرد.

هـ) امامت و فلسفه سياسي در اسلام: شيخ مفيد «عدالت» و «عصمت» را شرط قطعي براي امامت و رهبري شمرده است. وي با طرح حديث ثقلين و آيات قرآن به اين بحث مهم و بسيار عميق پرداخت. سپس در «الافصاح في الامامه»، «ارشاد»، «جمل»، «امالي»، «الفصول المختاره»، «تفصيل امير المومنين علي ساير الصحابه» بحث را گسترش داده و ابواب مختلف آن را گوشزد مي کند. قريب بيست اثر ژرف از آثار شيخ مفيد پيرامون «امامت و رهبري» است.

و)غيبت امام دوازدهم :

در کار گلاب و گل حکم ازلي اين بود ___ کان شاهد بازاري وين پرده نشين باشد

شيخ مفيد از سر ارادت و عشق از مولاي خود حضرت مهدي (عج) نام برده و پيرامون شخصيت آسماني آن امام آثاري پديد آورده است. بخشي از «ارشاد» کتاب «الفصول العشره في الغيبه»، و «الجوابات في الخروج المهدي(عج)» به همراه پنج اثر ديگر از اين علامه و شيفته اهل بيت (ع) درباره حضرت بقيه الله(عج) است.

جبهه هاي مختلف مناظره:

نشو و نماي عقايد گوناگون و نحله هاي مختلف عقيدتي، زمان شيخ مفيد را معرکه آراء و هنگامه مناظره کرده بود. بيان پر جوش، تسلط چشم گير و بصيرت بسيار وي موجب برتري هميشه در نبردهاي علمي فرهنگي وي شده بود. «تصحيح الاعتقاده» و «الفصول المختاره» مجموعه اي از برخي مناظرات شيخ با بيش از بيست تن از علما و صاحب نظران عقايد مختلف که از آنها مي توان به مناظره با اشاعره، معتزله، اصحاب حديث، متصوفه و مرجعه اشاره کرد.

در اين عرصه «انديشه هاي سبز و جاويد» شيخ  در زمينه هاي ناب و اصيل خود نشان داد و بينش سراسر معرفت آموز او ظاهر گرديد. ولايت فقيه از ديدگاه شيخ مفيد، آراء فقهي، انديشه هاي سياسي و نظرات کلامي وي طلوعي مبارک در پهنه دانش و بينش ايجاد کرد و همگان را بسوي فضايي معطر و جديد رهنمون ساخت.

هرچند توفان حوادث، گرد گرفتاري بر وجود اين دانشمند فرزانه فرو نشاند و تبعيد ها و ناراحتيهاي زيادي براي وي فراهم آورد اما بد خواهي زشت سيرتان و سخن چيني پليدان نزد حکام نتوانست عزم و اراده محکم شيخ را متزلزل کند و هر روز، روزي روشن تر و نوراني تر براي وي پديد مي آمد.

غروب نابهنگام:

نخستين روزهاي رمضان 413 هجري آغاز شده بود که غبار غم سراسر دلهاي پاک را فرا گرفت. شهر بغداد جامه سياه به تن کرد ورودهاي مصيبت و اندوه از گوشه و کنار سيل ماتم و عزا به سوي ميدان  شهر روانه ساخت. هشتاد هزار سوگوار اشک يتيمي ريخته و عاشورايي ديگر در ماه صيام به پا کردند.

پيكر شيخ مفيد بر دستان انبوه خلايق تشييع شد و همگان به امامت سيد مرتضي بر او نماز گزاردند. ساعاتي بعد بدن آن فرزانه آسماني در کاظمين دفن شد. دلهاي پر از کينه و تهي از احساس، کياست و حکمت اين را پايان کار آن بزرگ مرد شمرده و ساده انديشان جشن گرفتند اما شخصيت سترگ او پنهان کردني و فراموش شدني نبود.

... و امروز پس از قرنهاي متمادي «مفيد» هنوز «مفيد» است در معرکه آراء ، کلام وي خورشيد مناظرات و آفتاب گفتگوهاست و فردا و فرداها از آن او و راهيان او خواهد بود.

سوگ سروده هاي مرگ مفيد:

سر سلسله داغداران و سوگواران اين ماتم عظمي، قلب عالم وجود و در دانه خلقت؛ حضرت بقيه الله (عج) بود که با اشعاري حزن آلود، احساس خويش را بيان فرمود:

صداي آنکه خبر مرگ تو را اطلاع داد به گوش نرسد که مردن تو روزي است که بر آل رسول مصيبت بزرگي است، اگر در زير خاک پنهان شده اي حقيقت دانش و خدا پرستي در تو اقامت گزيده است قائم مهدي(عج) خوشحال مي شد هرگاه تو از انواع علوم تدريس مي کردي.

سيد مرتضي که خود سالياني از پهنه علم و دانش او خوشه چيني کرده بود به شيوا ترين و زيباتر از هم گنان زبان سوگ گشود و قصيده اي با اين مطلع سرود:

در اين ديار چه کسي ساکن شده است، جامه جاودانگي پوشيده و هميشه باقي مانده است.

کنگره جهاني هزاره شيخ:

رسالت معرفي تشيع راستين و انديشمندان  شيعي که عظمت دانش، تفکر زاينده، رفعت تقوا و ژرفايي فراوان آنها بيرق بزرگي و بزرگواري تشيع را هماره بر بلنداي تاريخ پديدار ساخته است موجب شد که کنگره اي جهاني و هزاره اي بين المللي به مناسبت هزارمين سالگرد دانشمند فرهيخته، شيخ مفيد در قم بر پا شود. اين حرکت عظيم که به همت جامعه مدرسين حوزه علميه قم انجام شد برکات بسياري را در پي داشت. حدود صد عنوان از اهم موضوعاتي که در آثار شيخ مفيد پيرامون افکار تشيع مطرح بوده به صورت مقاله تهيه شد و با موضوع بندي آثار آن عالم فرزانه با کامپيوتر اقدامي شايسته و جاودان صورت گرفت. تمامي آثار مرحوم مفيد تجديد چاپ گرديد و بهاراني ديگر از گلواژه هاي حکمت افروز آن انديشمند فرهيخته پديد آمد. پيام جامع و بينش آفرين مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي ديباچه معرفت آموزي بود که در اولين روز اين کنگره (28 فروردين 1372 شمسي) قرائت گرديد و بدنبال آن صداي سبز و شب شعر بر پا شد. شعراي شيرين سخن ايران چکامه ها و سروده هايي زيبا قرائت کردند و شيخ الشيوخ شيعه را ارج نهادند. همگان رفعت و «مقام آدميت» را ديدند و «جاودانگي حقيقت» را نظاره کردند و مکنونات قلبي آن شيخ «مفيد» دريافته اند که

برکات الهي و درجات خداوندي نصيب هميشه او باد.