ساخت حسگر زیستی تشخیص مصرف کوکائین در دانشگاه ایلام

به گزارش روابط عمومي دانشگاه، پژوهشگران دانشگاه ايلام موفق به ساخت نوعي حسگر با سرعت و دقت بالا شده‌اند که قادر است مقادير بسيار ناچيز کوکائين را در خون افراد تشخيص دهد و هزينه‌هاي تشخيص را براي مراکز تشخيصي و درماني به ميزان زيادي کاهش دهد.

 آقاي دکتر محمود روشني، رئيس دانشکده علوم پايه دانشگاه ايلام و محقق طرح ضمن اعلام ساخت اين حسگر در دانشگاه ايلام در گفتگو با خبرنگار روابط عمومي، بيان داشت: کوکائين يکي از اعتيادآورترين و خطرناکترين مواد سوءمصرفي است که مقدار بيش از حد آن مي‌تواند موجب بروز مشکلات قلبي، تنفسي و حتي منجر به مرگ شود. با توجه به اهميت شناسايي کوکائين، نياز به يک روش ساده و گزينش‌پذير است که در مدت زمان کوتاهي بتواند مقدار اين ماده را در نمونه‌هاي سرم خون انساني به راحتي اندازه‌گيري کند. هدف اين پروژه طراحي حسگري بسيار حساس و گزينش پذير براي اندازه‌گيري و تشخيص کوکائين است.

اين عضو هيئت علمي دانشگاه ايلام افزود: در اندازه ‌گيري کوکائين به روش ‌هاي مرسوم از دستگاه‌ ها و تجهيزات گران قيمتي از جمله دستگاه‌هاي HPLC ،GC و... استفاده مي‌شود. در اين روش‌ها، آماده‌سازي و تهيه‌ي نمونه، وقت گير و پيچيده بوده و زمان زيادي براي اندازه‌گيري نياز است. همچنين ممکن است فرد معتاد از عوامل بلاک کننده استفاده کرده باشد که تشخيص کوکائين را غيرممکن مي‌کند.

دکتر روشني خاطرنشان کرد: با حسگر طراحي شده در اين طرح، هزينه‌ي آماده سازي و تهيه‌ي نمونه بسيار کمتر است و اندازه‌گيري و تشخيص ميزان کوکائين با سرعت بيشتري انجام مي‌شود. همچنين به دليل گزينش پذيري بسيار بالاي حسگر، چنانچه فرد معتاد مقدار بسيار کمي کوکائين مصرف کرده باشد و بخواهد با روش‌هاي غيرمعمول اثر مصرف را بلاک کند، به کمک اين کيت تشخيصي نمي‌تواند مصرف خود را کتمان کند. اين کيت تشخيصي هيچگونه اثر جانبي نداشته و با داشتن يک قطره از سرم خون فرد معتاد، تشخيص به راحتي انجام مي‌شود.

رئيس دانشکده علوم پايه دانشگاه ايلام تصريح کرد: به کمک کيت تشخيصي حاصل، معتادين و مصرف کنندگان کوکائين به راحتي تشخيص داده خواهند شد. سازمان‌هايي چون ستاد مبارزه با مواد مخدر، نيروي انتظامي، پزشکي قانوني، مراکز بهداشتي درماني و کلينيک‌هاي ترک اعتياد مي‌توانند از حسگر طراحي شده استفاده کنند.

محقق طرح درمورد نحوه‌ي ساخت اين حسگر گفت: در طرح حاضر زيست حسگر الکتروشيميايي بر پايه‌ي تثبيت آپتامر بر روي الکترود کربن شيشه‌اي اصلاح شده با نانوکامپوزيت ساخته شده است. بدين صورت که ابتدا نانوکامپوزيتي از نانولوله‌هاي کربن چندلايه، کيتوسان و مايع يوني طراحي شده و به دنبال آن توالي DNA (آپتامر) ويژه‌ي کوکائين که در انتهاي آن نانوذره نقره متصل است، بر روي سطح قرار گرفته است. کارايي اين آپتاحسگر براي اندازه‌گيري کوکائين، توسط روش‌هاي الکتروشيميايي مورد بررسي قرار گرفته است.

وي با اشاره به خصوصيات اين حسگر افزود: آپتاحسگر طراحي شده به ديگر مواد مخدر و داروها از جمله متادون، پتيدين، پاراستامول و کدئين حتي در غلظت 200 برابر بيشتر هم هيچ پاسخي نمي‌دهد. اين آپتاحسگر قادر است کوکائين را با حد تشخيص 150 پيکومولار در سرم خون انساني اندازه گيري کند.

روشني در پايان عنوان کرد: با توجه به آمار تأسف بار مصرف ديگر مواد مخدر و همچنين عزم جدي در تشخيص و پيشگيري از اعتياد، گروه تحقيقاتي ما به دنبال طراحي ديگر حسگرهاي مواد مخدر و شناسايي اين مواد است.

نتايج اين تحقيقات که حاصل همکاري دکتر محمود روشني، عضو هيأت علمي دانشگاه ايلام و فائزه شه دوست فرد، دانشجوي دکتراي شيمي تجزيه اين دانشگاه است، در مجله‌ي Sensors and Actuators B: Chemical منتشر شده است.