دکتر رحمان ذبیحی دانشیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام در یادداشتی به مناسبت اول آبان، روز ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی پدر نثر پارسی، عنوان کرد: بیهقی در تاریخ‌نگاری روشی سنجیده و استوار برگزیده و به همین دلیل او را گزارشگر حقیقت خوانده‌اند.
به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد
در تاریخ تمدن اسلامی و ایرانی مورخان بزرگی ظهور کرده و آثار ارزشمندی به زبان‌های فارسی و عربی از خود به یادگار نهاده‌اند. آثار طبری و مسعودی و ابن‌اثیر و بلعمی و گردیزی و منهاج سراج نمونه‌ای از این تاریخ‌ها به شمار می‌آید. از میان تاریخ‌نگاران زبان فارسی، تاریخ بیهقی نگاشته قلم توانای ابوالفضل بیهقی جایگاه ویژه‌ای دارد. بیهقی در تاریخ‌نگاری روشی سنجیده و استوار برگزیده و به همین دلیل او را گزارشگر حقیقت خوانده‌اند.
آنچه نوشته یا از معاینه و حاصل تجربه شخصی او از حوادث و رویدادهای سلسله غزنویان است یا اینکه وقایع را از افراد معتمد و مورد اطمینان شنیده است: «من که این تاریخ پیش گرفته‌ام التزام اینقدر بکرده‌ام تا آنچه نویسم یا از معاینه من است یا از سماع درست از مردی ثقه». از این منظر او با وجود تمام موانع تا حد امکان کوشیده است گزارشی مطابق واقع از حوادث ارائه دهد و نیک و بد ماجرا را بدون جانبداری، با مخاطب در میان بنهد.
تاریخ بیهقی یکی از شاهکارهای مسلم ادبیات ایران است. بیهقی نویسنده‌ای زبردست و آگاه به راز و رمز زبان فارسی است، که سال‌ها زیر دست بونصر مشکان در دستگاه غزنوی اسرار نویسندگی را فراگرفته است. علاوه بر هوش و استعداد فطری که آثار آن از نثر وی هویداست، او مردی کتاب‌خوان بوده و آثار بسیار زیادی از پیشینیان را مطالعه کرده است. در حقیقت استعداد فردی و کوشش بسیار دو عامل توفیق او در نویسندگی است که ذوق خداداد او از این رهگذر پرورش یافته است. استناد به آیات و احادیث و قصص و حکایات و امثال و اشعار حکمت‌آمیز از ویژگی‌های نثر اوست. زبان او روشن، زلال، زیبا، آراسته و سرشار از تعابیر کهن و اصیل فارسی در نواحی خراسان است.
روز بیهقی بر عموم فارسی‌زبانان و دوستداران میراث گرانقدر زبان و ادب فارسی گرامی باد.
دکتر رحمان ذبیحی
عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام
